Drodzy Czytelnicy,
Od dawna już prosiliście mnie o zajęcie się tematem verbi pronominali, ja zaś podchodziłam do tematu jak pies do jeża. Dlaczego? Bo są one upiorne, człowiek nigdy nie pamięta, jak ich używać, co zrobić z tymi zaimkami, jak ich używać w czasach złożonych. W dodatku często występują w różnych dziwnych konfiguracjach. Słowem, można oszaleć. A jednak, niestety, warto je znać, bo, jak to zwykle bywa, Włosi bardzo często ich używają, szczególnie w mowie potocznej. Na pewnym etapie nauki języka poznać je trzeba.
Przejdźmy do konkretów. Verbi pronominali to czasowniki, do których bezokoliczników przyczepiły się na stałe zaimki (pronomi): zarówno zwrotne, jak i dopełnienia bliższego, jak i partykuły ci i ne… do wyboru, do koloru. Owe pronomi oczywiście zmienią swoje położenie w przypadku odmiany czasownika przez osoby, i to w zależności od zastosowanego czasu. Zapewne nawet mniej otrzaskane z włoskim osoby słyszały kiedyś zwrot “me ne vado” (w bezokoliczniku: andarsene) albo “ce la faccio” (farcela w bezokoliczniku) – to właśnie przykłady verbi pronominali. Zaimki zmieniają nam rzecz jasna znaczenie bezokolicznika – czasem tylko trochę, a czasem kompletnie. Jak widzicie, sprawa nie jest łatwa.
Postanowiłam podzielić nasze verbi pronominali na kilka części, inaczej bowiem można się w nich całkowicie pogubić. W dzisiejszym wpisie poznacie te czasowniki, do których przykleił się tylko jeden zaimek, dopełnienie bliższe “la” i zobaczycie, jak je odmieniać. Przygotowałam Wam listę tak kompletną, jak tylko mogłam i oto one:
buttarla (sul)
Czasownikiem jest tu buttare (rzucać, wyrzucać). Buttarla używane jest z przyimkiem sul, w kontekście buttarla sul ridere (lub sul comico), czyli patrzeć na zabawną stronę danej sprawy. Buttarla sul tragico oczywiście odwrotnie: patrzeć na złą stronę sprawy.
E’ complicato, ma la butto sul comico (to skomplikowane, ale ja się z tego śmieję)
capirla
Czasownik to oczywiście capire. W tym wypadku znaczenie nie zmienia się bardzo: chodzi o zrozumienie “tego”, danej sprawy.
Ma non l’hai ancora capita? (jeszcze tego nie pojąłeś)
darla (a bere)
Darla, używane zwykle razem ze zwrotem a bere, oznacza sprawić, że ktoś uwierzy w coś nieprawdziwego, nabrać kogoś.
Non darla a bere a me (nie oszukuj, nie nabieraj mnie).
dirla (tutta)
W tym wypadku znaczenie czasownika nie zmienia się zanadto, po prostu oznacza mówiąc wszystko, podsumowując.
A dirla tutta, hai ragione tu (podsumowując, to tym masz rację).
farla (lunga)
Farla lunga oznacza komplikować sprawę, utrudniać, wyolbrzymiać.
Dai, non farla lunga (nie komplikuj, nie wyolbrzymiaj).
finirla
Tu sprawa jest prosta: finirla oznacza skończyć z czymś, przestać coś robić.
Ma quando la finisci? (kiedy z tym skończysz?)
mandarla (giu’)
Ciekawe jest znaczenie tego czasownika: oznacza przełknąć coś, najczęściej urazę.
Lui mi ha offeso e non la mando giu’ (Obraził mnie i nie przełknę tego)
metterla
Dosyć trudny czasownik, którego znaczenie bardzo zależy od kontekstu. Najczęściej rozumie się go jako “zrobić coś z tym”, ale praktycznie jest to nie do przetłumaczenia.
Come la mettiamo? (co zrobimy)
pensarla
Znaczenie nie zmienia się bardzo: po prostu oznacza myśleć, sądzić, mieć opinię.
Come la pensi? (jak ty to widzisz? co o tym myślisz?)
piantarla
Podobnie jak finirla i smetterla, piantarla oznacza skończyć z czymś.
Dai, piantala a lamentarsi! (weź, skończ z tym narzekaniem)
prenderla (bene/male)
Oznacza przyjąć coś dobrze lub źle.
E’ stato licenziato e l’ha presa malissimo (został zwolniony i bardzo źle to przyjął)
raccontarla (giusta)
Oznacza mówić prawdę.
Tu non me la racconti giusta… (nie mówisz mi prawdy)
saperla (lunga)
Saperla lunga oznacza być sprytnym, umieć kogoś nabierać.
La sai lunga tu! (spryciarz z ciebie!)
smetterla
Oznacza skończyć z czymś, przestać coś robić.
Ma di nuovo ti lamenti? Smettila! (znowu narzekasz? Skończ z tym)
tirarla (per le lunghe)
Tirarla per le lunghe oznacza przedłużać coś, grzebać się.
Dai, via! Non tirarla per le lunghe (rusz się, nie przedłużaj)
vederla
Vederla używamy najczęściej w kontekście “widzieć coś” jako “myśleć o czymś”.
Per me la situazione e’ difficile, tu come la vedi? (Dla mnie sytuacja jest trudna, a jak ty to widzisz?)
Jak wynika z powyższych przykładów, sprawa nie jest łatwa. Często verbi pronominali umieszczone są w bardzo konkretnych kontekstach i nie wolno używać ich jak popadnie. A co z odmianą? Jak widać znowu na przykładach, odmiana w czasach prostych nie sprawia nam dużego problemu: wyrzucamy “la” przed czasownik, który odmieniamy zgodnie z regułami i już.
Come la pensi?
Non la mando giu’.
Sytuacja komplikuje się nieco w czasach złożonych, zwłaszcza w czasie przeszłym passato prossimo. Co wtedy robimy? Przede wszystkim, “la” wyrzucamy przed czasownik, skracamy ją do samego “l” z apostrofem i zmieniamy końcówkę participio passato na “a”. Dokładnie tak samo, jak w przypadku “zwykłego” użycia pronome diretto la w czasie przeszłym (więcej o tym możecie przeczytać tutaj).
Come l’hai pensata?
Non l’abbiamo presa bene.
Nie wolno też zapominać o imperativo diretto, czyli trybie rozkazującym. Pamiętajmy, że wtedy zaimek la przykleja się do odmienionego czasownika:
Smettila!
Non tirarla per le lunghe!
Jeśli macie problem z czasownikami w trybie rozkazującym i tym, jak łączą się one z przyimkami i partykułami, to w zakładce “Materiały do nauki włoskiego” znajdziecie plik “imperativo 1”, a tam jasno wytłumaczone zasady i mnóstwo ćwiczeń.
Uff! Tyle wiadomości, a to dopiero pierwsza część tych upiornych czasowników! No nic, damy sobie z tym radę, kto jak nie my 🙂 Lećcie szybko do zakładki “Materiały do nauki włoskiego”, znajdziecie tam plik z ćwiczeniami zatytułowany “Verbi pronominali 1”, który pomoże Wam jakoś te okropieństwa utrwalić. Buon lavoro!
