Ludzie, którzy walczyli z mafią

Mam wrażenie, że w Polsce temat włoskiej mafii traktowany jest z lekkim przymrużeniem oka. Że ta mafia taka egzotyczna. Że to niemożliwe, żeby było aż tak źle. Tymczasem j e s t źle: może nie aż tak tragicznie, jak było u schyłku ubiegłego stulecia, ale mafia nadal działa, jest okrutna, bezwzględna, odwołuje się do najgłębszych ludzkich emocji i wartości: lojalności, rodziny, miłości, honoru. Dziś chciałam Wam przedstawić pięcioro ludzi, którzy stali się symbolami walki z gigantyczną mafijną strukturą. Troje z nich już nie żyje. Jedno żyje w ukryciu. Jedno żyje zupełnie złamane. Pamiętajmy o nich.

Giovanni Falcone – absolutny symbol tego, jak władza sądownicza usiłowała walczyć z mafią. Gdy patrzy się na jego miłą twarz, zabawne wąsy i sympatyczny uśmiech, widzi się dobrego wujka. Jednak ten człowiek był absolutnie bezwzględny w swoich próbach pokonania mafii. I bardzo skuteczny. Kiedy w 1980 roku został sędzią w Palermo i rozpoczął śledztwa w sprawie mafii, udało mu się dotrzeć aż do członków mafijnej wierchuszki (tzw. cupoli). Był bardzo skuteczny: odkrył powiązania mafiosów z politykami i wpływowymi ludźmi w całym kraju i nie bał się tych powiązań ujawnić opinii publicznej. Odkrył szczegóły tzw. wojny klanów (mafijnych) w Palermo. Prześwietlał konta bankowe mafiosów, tropiąc brudne interesy. Doprowadził do tego, że zeznania zgodził się złożył najsłynniejszy włoski pentito, Tommaso Buscetta (pentito, po włosku dosłownie “skruszony” to termin oznaczający mafiosa, który zdecydował się na współpracę z policją). W połowie lat 80. Falcone został szefem sztabu antymafijnego, który swoimi działaniami doprowadził do tzw. Maxiprocesso: procesu sądowego, który dotknął największych mafiosów. Współpracował też z agentami amerykańskimi, dzięki czemu udało się rozpracować i skazać kilku ważnych członków Cosa Nostry.

Giovanni Falcone był niesamowitą osobą. Skuteczny, śmiertelny wróg mafii, bezwzględny strażnik sprawiedliwości, jakich na tej wybrakowanej ziemi w ogóle się już nie spotyka. Musiał zginąć. Mimo niesłychanych środków ostrożności, ochrony osobistej i tak dalej, zginął we własnym aucie, w wyniku wybuchu bomby w 1992 roku. 

Paolo Borsellino – jeden z najlepszych przyjaciół Falcone, również sędzia śledczy. Sycylijczyk z pochodzenia, od zawsze nienawidził mafii i wraz z Falcone brał udział w Maxiprocesso. Choć wiernie oddany walce z mafią i zawsze gotowy wspierać Falcone, czuł, że ich wysiłki są bezowocne. Kilkakrotnie udało mu się uniknąć śmierci w zamachu, ale w parę miesięcy po śmierci Giovanniego Falcone zemsta mafiosów dopadła i jego: zginął w zamachu bombowym pod domem własnej matki, wraz z kilkoma osobami z ochrony. 

Duet Falcone&Borsellino to absolutny symbol tego, jak władza usiłowała walczyć z mafią. Nie dawali się przekupić, nie dawali się zastraszyć. Zapłacili za to najwyższą cenę. Dziś ich imię nosi lotnisko w Palermo – pamiątka po dwóch nieustraszonych sędziach, którzy zginęli z rąk mafii.

Peppino Impastato – Peppino nie był sędzią, nie był śledczym, nie był nikim sławnym. Był skromnym sycylijskim dziennikarzem, założycielem lokalnego radia, aktywistą i bezwzględnym przeciwnikiem mafii. Ironia to losu: Peppino urodził się w rodzinie mafijnej, jego wujek (ziu’ Tano) był jednym z lokalnych mafijnych szefów, a jego dom od domu Peppino dzieliło zaledwie sto kroków. Impastato się nie bał. Za pośrednictwem swojego małego radia ujawniał całej Sycylii przestępstwa mafijne, nazwiska umoczonych ludzi, nazwiska tych, którzy dali się mafii przekupić. Mówił o tym wprost, nawoływał zwykłych ludzi, by zbuntowali się przeciwko przestępczym układom. Mimo jego powiązań rodzinnych z Cosa Nostra, historia Peppino mogła skończyć się tylko w jeden sposób. Zamordowano go w 1978 roku.

Letizia Battaglia – by walczyć z mafią, nie trzeba nawoływać do jej zniszczenia, nie trzeba być sędzią. Wystarczy pokazać ludziom skutki mafijnych działań. Letizia przez lata największych wojen mafijnych klanów krążyła po Palermo i okolicach, fotografując co, co robiła mafia: pokazywała martwe ciała na ulicach, w domach, w miejscach publicznych. Jej zdjęcia sa niezwykle surowe, czarno – białe, pozbawione komentarza i bardzo dramatyczne. Stanowią wymowny, bezsłowny komentarz do przestępczych działań. Battaglia dzielnie znosiła groźby ze strony mafiosów, nie ukrywała się, nie miała ochrony. Załamała się dopiero po śmierci Falcone i Borsellino, z którymi bardzo się przyjaźniła i których uważała za autorytety. Wywiad z owdowiałą panią Falcone był jednym z ostatnich w jej karierze. Teraz nadal fotografuje, ale głównie życie codzienne mieszkańców Palermo.

Roberto Saviano – zapewne to nazwisko kojarzy najwięcej z Was. Wychowany w miasteczku Casal di Principe w pobliżu Neapolu, od dzieciństwa obserwował, jak działa Camorra. Zaowocowało to książką “Gomorra”, powieścią – reportażem, który dokładnie opisywał działania mafii i ich powiązania z prominentnymi osobistościami ze świata ekonomii i polityki. Saviano nie obawiał się podać konkretów: nazwisk, dat, zdarzeń. Książka wywołała skandal i stała się niesłychanie popularna: tłumaczenia na wiele języków, nagrody, adaptacja filmowa. Autor jednak stał się mafijnym wrogiem numer jeden. Po apelu wpływowych postaci ze świata kultury i polityki (Eco, Gorbaczow, Pamuk, Tutu…) został objęty ochroną rządową i jest tak do dziś. Pojawia się publicznie, ale zawsze w asyście ochroniarzy. Prawdopodobnie mieszka za granicą (mówi się o Hiszpanii). Swoje zaangażowanie w ujawnienie mechanizmów mafii opłacił utratą wolności.

Te właśnie osoby przychodzą mi do głowy, kiedy myślę o walce z mafią. Oczywiście jest ich o wiele więcej, często są to osoby anonimowe… Kogo jeszcze należałoby upamiętnić? Jak sądzicie?