Animali i animaletti: owca nie tylko czarna

Animali i animaletti: owca nie tylko czarna

Drodzy Czytelnicy SPA,

Pora na kolejny odcinek z serii Animali i animaletti, która poświęcona jest zwrotom i przysłowiom związanym ze zwierzętami. Mowa już była o kotach, słoniach, psach i myszach, a teraz pora na… owcę ( la pecora).

Sporo zwrotów włoskich ma swoje odpowiedniki w języku polskim. Choćby contare le pecore, liczyć owce, to po polsku tyle, co liczyć barany. Skąd się wzięło to powiedzonko? Otóż istnieje opowiastka o niejakim Ezzelino da Romano, który cierpiał na bezsenność (soffrire d’insonnia) i który zatrudnił sobie osobę, której zadaniem było opowiadanie mu bajek w czasie długich, bezsennych nocy. Pewnej nocy opowiadacz wybrał bajkę o pasterzu (il pastore) i jego stadzie owiec (il gregge). Pasterz prowadził swoje owce i zatrzymał się z nimi na brzegu rzeki, gdzie była tylko jedna łódka. Pasterz wsiadł do łódki z jedną owcą, przewiózł ją na drugi brzeg, po czym wrócił po następną, i po następną… Po kilkunastu owcach opowiadacz zasnął, a gdy Ezzelino zaczął go budzić, ten odrzekł „Ależ panie, pasterz wciąż nie przewiózł wszystkich owiec!”. Podobno Ezzelino łaskawie pozwolił mu spać, a zwrot „contare le pecore” wszedł do języka włoskiego na stałe.

1

“Jeśli cierpisz na bezsenność, możesz (na) nas liczyć” 😉

Drugim powszechnie używanym zwrotem jest essere una pecora nera, czyli być czarną owcą, tu znaczenie jest oczywiste. Podobny sens ma zwrot essere una pecora segnata (być znaczoną owcą), co może oznaczać, że jest się na celowniku wszystkich, jest się ofiarą, kozłem ofiarny (zwrot „kozioł ofiarny” również istnieje: essere il capro espiatorio), ale tego “owczego” zwrotu ostatnio używa się głównie w kontekście mafijnym:  oznacza osobę śledzoną lub chronioną przez policję.

2

Z kolei essere una pecora oznacza osobę bardzo tchórzliwą (vile), lękliwą (paurosa), łatwo poddającą się czyjejś woli. Dare le pecore al guardia di lupo (dać owce pod opiekę wilkowi) natomiast oznacza, że powierzamy coś komus, kto nie zasługuje na nasze zaufanie. Powiedzonko to ma swoje źródła już w starożytności, w bajkach Ezopa: mowa była o pasterzu, który oddal swoje stado pod opiekę wilkowi, ten zaś skorzystał z okazji i pożarł (divorare) wszystkie owce. W kontekście bardziej ogólnym zwrot znaczy tyle, co bycie nieostrożnym, ryzykownym, zbyt ufnym. Podobny sens mają także zwroty: dare l’oca in guardia alla volpe (powierzyć gęś lisowi), dare le pere all’orso (dać gruszki niedźwiedziowi) czy dare la lattuga ai paperi (dać sałatę kaczkom). Wersja z owcami przemawia do mnie najbardziej.

3

Poza tym mamy jeszcze kilka zwrotów ze zdrobnieniem słowa pecora, czyli pecorella, owieczka. Słówko to ma jedno skojarzenie pogodowe: cielo a pecorelle oznacza, że niebo pokryte jest małymi, gęstymi chmurkami (i u nas się czasem mówi, że to „baranki”). Jednak dalsza część powiedzenia mówi: cielo a pecorelle, acqua a catinelle (niebo pokryte barankami, woda poleci wiadrami), co miałoby oznaczać, że z tych małych obłoczków będzie solidna ulewa. Jest to nieco dziwne, ale podobno meteorolodzy twierdzą, że ma  sens: owieczki na niebie oznaczają bowiem rychłą zmianę pogody. Poza tym mamy jeszcze una pecorella smarrita, zagubioną owieczkę, co ma skojarzenia biblijne i, mówiąc w skrócie, oznacza grzesznika (peccatore).

A skoro mowa o owcach… kto jeszcze nie jadł pysznego owczego sera o nazwie pecorino, niech szybko próbuje. Jest wspaniały!

1

2

Aleksandra: kompletnie zwariowana na punkcie Włoch, włoskiego i wszystkiego, co się z włoskim łączy.