Witajcie!
Choć jest środek tygodnia, na pewno nie zabraknie wolnej chwili na zrobienie paru ćwiczeń z włoskiego! Chociażby żeby przypomnieć sobie, jak działają pronomi diretti, czyli zaimki dopełnienia bliższego, i partykuła ne w czasach złożonych? Pamiętamy? Jak nie pamiętamy, to post akurat dla nas.
Rzecz w zasadzie jest bardzo prosta. Musimy pamiętać, że budując zdanie w czasie złożonym z pronome diretto, należy zrobić coś, co fachowo nazywa się uzgadnianiem. Mniej fachowo: należy zmienić końcówkę participio passato na taką, która odpowiada pronome diretto.
Jeśli nasze pronome to la, końcówka participio passato musi się kończy na „a”. Żeby nie było za dużo „a”, „la” przed czasownikiem avere (pamiętajcie, że pronome diretto zawsze wymaga czasownika posiłkowego avere, nigdy essere!) należy skrócić: obcinamy „a” z „la” i zaznaczamy tylko apostrofem, że tam coś kiedyś było:
Hai visto la mamma? No, non l’ho vista. (= No, non la ho vista)
Avete mangiato la torta? Sì, l’abbiamo mangiata tutta (=la abbiamo mangiata tutta).
Wersja bez apostrofu, z całym “la” jest rzadko używana i podaję ją tutaj tylko po to, żeby było jasne, jakiego pronome używam (szczerze mówiąc, jest tak dziwna, że z trudem przechodzi mi przez klawiaturę). Apostrofu należy użyć także wtedy, gdy pronome jest „lo”. Jest wtedy o tyle prościej, że o końcówkę participio nie musimy się martwić: i tak jest koncówka „o”, więc nie ma co zmieniać. Jednak skrócenie pronome i użycie apostrofu jest konieczne:
Hai visto il papà? No, non l’ho visto. (=no, non lo ho visto)
Avete mangiato il tiramisù? Sì, l’abbiamo mangiato tutto. (= lo abbiamo mangiato tutto).
Jeśli pronome, którego używamy, jest “le” lub “li”, to nic nie skracamy i nie używamy żadnych apostrofów. Dopasowujemy tylko końcówkę participio passato: jeśli używamy „le”, to końcówka musi być „e”, a jeśli „li”, końcówką jest „i”.
Hai visto i genitori? No, non li ho visti.
Avete mangiato le mele? Sì, le abbiamo mangiate tutte.
I cała filozofia. Nie jest to, jak widzicie, w ogóle trudne, szczególnie jeśli dobrze operuje się pronome diretto (co w języku włoskim jest w zasadzie niezbędne do życia), jest jedynie nieco upierdliwe, ale można się przyzwyczaić. Nieco gorzej jest w przypadku ne. Jak pamiętacie, ne używamy wtedy, gdy mowa jest o jakiejś części, ilości, wyrażonej w dowolny właściwie sposób (liczbą, ale też zwrotami typu „troppo”, „un po’” i tak dalej). Jedyny problem polega na tym, że „ne” w żaden sposób nie określa nam rodzaju rzeczownika. O ile w przypadku na przykład pronome „la” jest jasne, że chodzi o rodzaj żeński i końcówką participio musi być „a”, o tyle „ne” nie daje nam takiej podpowiedzi. Co oznacza, że musimy po pierwsze dobrze wiedzieć, jaki rzeczownik nam zastępuje to „ne”, a po drugie, bardzo się pilnować.
Quanto vino hai bevuto? Ne ho bevuto un bicchiere.
Quanta birra hai bevuto? Ne ho bevuta una bottiglia.
Quanti bicchieri di vino hai bevuto? Ne ho bevuti due.
Quante bottiglie di birra hai bevuto? Ne ho bevute solo due!
W przykładzie wygląda to dość prosto, ale pamiętajmy, że zwykle “ne”nie występuje w tak prostych strukturach (normalnie Włoch na pytanie” Quanto vino hai bevuto? Odpowiedziałby po prostu „un bicchiere”). Dlatego w przypadku ne trzeba bardzo pilnować kontekstu wypowiedzi i nie pogubić się w tym, co właściwie oznacza ne. Na początku wymaga to nieco skupienia, ale do tego też można przywyknąc i w końcu będziemy używać tego zupełnie automatycznie. W czym, mam nadzieję, pomogą Wam specjalnie przygotowane przeze mnie ćwiczenia: plik o nazwie „pronome diretto, particella ne, tempi composti” znajdziecie jak zwykle w zakładce „Materiały do nauki włoskiego”. Ponieważ zasadę uzgadniania końcówki participio passato poznaje się na ogół na dość wczesnym etapie nauki, nie używam w ćwiczeniach innych czasów złożonych niż passato prossimo. Jeśli chcielibyście sobie poćwiczyć uzgadnianie w innych czasach złożonych (może w congiuntivo, condizonale composto albo futuro anteriore?), piszcie śmiało w komentarzach: przygotuję!
