Do tej pory, opowiadając Wam o preposizioni, starałam się unikać preposizioni articolate. Nie zawsze to było możliwe, więc odkładać tego tematu też nie ma co. Z góry uprzedzam, że zagadnienie jest trudne, mgliste i upierdliwe, więc żeby je trochę oswoić, przypomnijcie sobie najpierw reguły zastosowania rodzajników określonych.
Preposizioni articolate to właśnie przyimki, które połączyły się właśnie z rodzajnikami określonymi. Jeśli przed rzeczownikiem stoi rodzajnik określony, a tuż przed nim przyimek, to przyimek i rodzajnik się ze sobą skleją – nie może być sytuacji, że one obok siebie stoją osobno. Natomiast rodzajników nieokreślonych przyimki nie lubią i nigdy się z nimi nie łączą. Po prostu sobie stoją obok siebie.
Przyimki, które łączą się z rodzajnikami, to a, da, di, in i su. Przyimki per, con i tra/fra rodzajników nie lubią: stoją sobie spokojnie obok siebie i nic się nie dzieje. Spójrzmy:
Il libro è sul tavolo (su+ il przed tavolo)
Il libro è su un tavolo (un to rodzajnik nieokreślony, więc przyimek się z nim nie łączy)
Il libro è fra la tazza e il giornale (fra nie łączy się z rodzajnikiem nigdy)
Preposizini articolate tworzą następujące formy:
| il | lo | la | i | gli | le | |
| di | del | dello | della | dei | degli | delle |
| A | al | allo | alla | ai | agli | alle |
| Su | sul | sullo | sulla | sui | sugli | sulle |
| Da | dal | dallo | dalla | dai | dagli | dalle |
| in | nel | nello | nella | nei | negli | nelle |
No dobrze, powiecie, ale skąd wiedzieć, że ten rodzajnik ma tam być? Dlaczego mówię a teatro, skoro przed teatro powinien być rodzajnik? Albo czemu mówię, że vado in Polonia, skoro Polonia ma rodzajnik i powinno być nella? Jesteś insegnante di lingua italiana czy della lingua italiana?
Ba! Odpowiem. Sama chciałabym to wiedzieć. Ogólnie rzecz ujmując, są takie sytuacje, kiedy rodzajnika określonego się nie używa, mimo że zgodnie z regułami powinien tam być. Reguły dotyczące przyimków są bowiem ważniejsze niż te dotyczące rodzajników. Jeśli zatem mówimy, że przed nazwami krajów używa się przyimka in z czasownikami andare czy essere, to używa się in, mimo że przed nazwami krajów zwyczajowo stawia się rodzajnik (są od tego wyjątki, ale o tym kiedy indziej). Z kolei kwestia tego, dlaczego mówimy np. vado a teatro (preposizione semplice), ale vado al cinema (preposizione articolata)… powiem Wam tak, zapewne są jacyś lingwiści, którzy znają przyczynę, ale osobiście takiego nie spotkałam. A nawet gdyby, to szczerze wątpię, czy jakiekolwiek historyczno – znaczeniowe, subtelne wyjasnienia pomogłyby to zrozumieć: niektórzy już próbowali i nie powiem,co im z tego wyszło, bo nie będę się wyrażać. Nie mogę zatem zrobić nic innego jak powiedzieć wielce mądre zdanie: tak się mówi, bo tak się mówi. Nie ma na to innej rady, jak zapamiętać pewne charakterystyczne zwroty , takie jak wlaśnie a teatro czy a letto – nie jest ich znowu tak strasznie dużo, więc na pewno się Wam uda. Na wypadek wątpliwości, pamiętajcie, że zawsze lepiej jest dodać rodzajnik niż go ominąć.
Warto jeszcze zauważyć, że czasem uzywając preposizione articolata odrobinkę zmieniamy znaczenie zdania: większy nacisk kładziemy na samo miejsce. Na przykład jeśli powiem „Vado in chiesa” (idę do kościoła) większy nacisk kładzie się na to, że idę po prostu do kościoła, żeby się modlić, a nie na samo miejsce. Jeśli powiem „Vado nella Chiesa di Santa Barbara” – ważniejsze jest, że idę do tego konkretnego kościoła. Nie wiem, czy to jasno tłumaczę, bo sama różnica jest bardzo subtelna.
Oczywiście są takie zdania, w których używa się preposizione semplice z innego powodu i wtedy wystarczy znać dobrze reguły zastosowania rodzajników,żeby ten powód zrozumieć. Przykładem jest użycie a semplice przy nazwach miast, np. Vado a Roma: przed nazwami miast zwyczajowo nie używamy rodzajnika, więc siłą rzeczy go w takim zdaniu nie będzie. Podobnie w przypadku nazw pokrewieństwa i przymiotnika dzierżawczego: powiemy Questa è la borsa di mia madre, bo przed „mia” nie będzie rodzajnika.
Strasznie to wszystko skomplikowane, ale pocieszcie się, ze (mówię to bardzo cichutko) kwestia tego, czy ten rodzajnik tam będzie, czy nie, nie jest priorytetowa – w większości przypadków. Nie traćcie wiary i spokojnie uczcie się dalej, a sami zobaczycie, że szybko nauczycie sie używać przyimków intuicyjnie.
Od nastepnego wpisu przyimkowego skoncentruję się na konkretnych przyimkach i ich zastosowaniu. A na razie zerknijcie do zakładki „Materiały do nauki włoskiego” – w pliku zatytułowanym „preposizioni articolate” może znajdzie się dla Was coś ciekawego.
